TWITTER FACEBOOK
| | | |

Mahalli İdareler Mali Yönetim Danışmanlığı


MALİ DİSİPLİNE YÖNELİK DANIŞMANLIK


Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’ne göre belediye bütçesi, mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösteren, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin veren bir meclis kararı olarak tanımlanmıştır.Belediye bütçelerinin en önemli özelliği, genel bütçenin aksine önce gelirler sonra giderler tahmin edilmesidir. Bunun en önemli nedeni, belediyelerin vergi koyma yetkilerinin olmaması, vergi ve benzeri gelirler açısından gelir yaratma kapasitesinin merkezi idarenin yapacağı düzenlemelerle sınırlı olmasıdır. Bu nedenle, belediyelerin gelir bütçeleri açısından, kendi öz kaynakları önem arz eder duruma gelmektedir.

Etkili Stratejik Bütçe Yönetimi İçin Yapılması Gerekenler

Stratejik Bütçe yönetiminin başarılı olabilmesi için yapılacakları şu başlıklar altında topluyoruz:

Mali Durum Analizi (check-up)

Çok Yıllı Bütçeleme (Uzun Vadeli Finansal Yaklaşım)

Stratejik Hedeflerin Mali Kaynaklara Göre Önceliklendirilmesi

Harcama Kontrolü

Mali Durum Analizi (Check-Up)

Belediyenin finansal yapısının analizi kurumun mali açıdan gücünü ve zaaflarını ortaya koyar. Böylelikle gelecekte ulaşılması istenen hedeflerin gerçekleşebilmesi için gerekli finansal kaynaklara ilişkin durum ortaya çıkar. Mali durum analizinin yapılabilmesi için;

1- Gelirlerin yapısıanaliz edilerek, gelir artırıcı çalışmalar yürütülecektir.

2- Borçlanma kapasitesi değerlendirilecek; böylece belediyenin mevcut borç durumu borçların vadesi, ödeme planı ve limiti, İller Bankasından ve diğer kuruluşlardan borçlanabilme kapasitesi analiz edilerek, ilgili veriler ortaya konulacaktır.

3- Nakde Çevrilebilir Varlıklar(Belediyenin sahip olduğu arsa, bina, arazi ve araç- gereç, makine) satışından elde edebileceği gelirler hesaplanacaktır.

4- Gider Yapısı analiz edilecek; cari, yatırım ve transfer harcamaları tespit edilerek, bunların bütçe içerisindeki ağırlıkları ortaya çıkarılacaktır. Özellikle cari ve transfer harcamaları sonrası yatırımlara ne kadar kaynak ayrılabileceği belirlenecektir. Öte yandan hali hazırda kısmen tamamlanmış devam etmekte olan yatırım harcamalarının tamamlanması için ne kadar kaynağa ihtiyaç olduğu belirlenecektir.

Çok Yıllı Bütçeleme (Uzun Vadeli Finansal Yaklaşım)

Stratejik planlama ve çok yıllı bütçeleme ve birbirleriyle ilişkili ve birbirlerini tamamlayan kavramlardır.Stratejik Planlama çalışması belediyenin uzun vadeli amaç ve hedeflerinin ortaya çıkarılmasını sağlamaktadır.

Çok yıllı bütçeleme yaklaşımının iki temel amacı vardır: Uzun dönemde finansal koşullara etkisi olacak konuları belirlemek ve gelecekteki finansal şartlar ile stratejik hedefleri uyumlulaştıracak politika ve modeller oluşturmak. (Bu şekilde uzun vadeli belediye gelirleri ve giderleri hakkında finansal analizleri içeren bir finansal plan belediye üst yönetiminin, mali kaynakların kısıtları hakkında bilgi sahibi olmasını sağlamaktadır.)

Çok yıllı bütçelemede;

Gider Bütçesi Projeksiyonuçıkarılacaktır.

Gelir Bütçesi Projeksiyonuçıkarılacaktır.

Stratejik Hedeflerin Mali Kaynaklara Göre Önceliklendirilmesi

Stratejik amaç ve hedeflerin hayata geçirilmesini sağlayacak faaliyet ve projelerin gerçekleştirilmesi belediyenin insan kaynakları, fiziki kaynakları ve mali kaynaklarının gücüne bağlıdır. Bu nedenle belirlenen stratejiler uygulanırken belediye üst yönetimi mutlaka bir önceleme yapmak sorumluluğu ile karşı karşıyadır.

Harcama Kontrolü

Belediyeler giderlerin gelirleri aşması durumuna karşı gider gerçekleşmelerini yakından gözlemeli ve denetlemelidirler. Mali yıl içerisinde giderlerin kontrolsüz bir şekilde artarak gelirleri aşması (revenueshortfalls) mali yapıyı zedeleyecektir. Bu nedenle harcamaların gelirlerdeki gelişmelere nazaran daha yakından gözlenmesi ve denetlenmesi gerekmektedir. Harcama kalemlerindeki gelişmelerin üçer aylık dilimlerle kontrol edilmesi, belediyelerin mali işlerinden sorumlu yöneticilerine, mali disipline ilişkin kontrol çalışmalarında yardımcı olacaktır. Ayrıca harcamalarda hedef sapmaları hızla vakit geçirilmeden ortaya çıkarılacağı için, gelir-gider açığının daha fazla büyümeden önlem alınması ve açığın kapatılması kolaylaşacaktır.


GELİR ARTIRICI ÇALIŞMALAR DANIŞMANLIĞI


Belediyelerin temel gelir kaynakları, Genel Vergi Gelirlerinden elde ettikleri paylar ile kendi öz gelirlerinden oluşmaktadır.

Belediyelerin öz gelirleri ise esas itibariyle Vergi ve Harçlar ile kira ve satış gelirlerinden oluşmaktadır.

Belediyelerin öz gelirlerini sağlıklı takip ve tahsil edemedikleri bilinen bir gerçektir. Bunun değişik sebepleri vardır. Bunların başlıcaları; bu konularda nitelikli personelin sayıca yetersiz olması, gelir birimlerinin fonksiyonel ve organizasyonel bozukları, mevzuatın eski ve karışık olması ve idarenin gelir mevzuatıyla ilgili yönetim bilgi sisteminde eksiklikler bulunması gösterilebilir.

Gelir takip sisteminin sağlıklı işlememesinin beraberinde getirdiği olumsuzlukları şu şekilde sıralamak mümkündür:

- Tahakkuk ettirilmesi gereken bir gelirin eksik tahakkuk ettirilmesi ya da hiç tahakkuk ettirilmemesi,

- Alınması gereken bir gelirin alınmaması,

- Eksik ya da fazla hesaplamalar yapılarak idarenin ya da mükellefin zararına sebebiyet verilmesi,

- Usul hükümlerinin ihlal edilmesi neticesinde esasta haklı olarak tahakkuk ettirilen bir verginin tahakkukunun iptal edilmesi,

- Takip ve tahsil sürecinin etkin yürütülmemesi sonucu gelir işlemlerinin zamanaşımına uğratılması

- Vergi yargısında dava kaybedilmesi gibi hususlar sayılabilir.

Yürütülecek olan Gelir Artırıcı İşlemler Danışmanlığı kapsamında; idari yetkinliklerin ve farkındalığın arttırılması ön plana çıkarılmaktadır. İdare olarak, gelir işlemlerinde görev alan tüm personele, konusunda uzman ve teknik bilgiye sahip görevliler tarafından, güncel bilgi verilmesi, tereddütleri giderecek hukuki destek sağlanması, tarifelerin değerlendirilmesi ve güncellenmesi, usulsüzlük ve yolsuzlukların tespiti, idari yapılanmanın fonksiyon bazlı oluşturulması ve kontrol önlemlerinin etkinliğini arttıracak çalışmaların yapılması, danışmanlık hizmetimizin temel bileşenleridir.

Bu çalışma sonucunda belediye gelirleri alanında mevzuata aykırı uygulamaların ortadan kalkması, risk alanlarının küçültülmesi ve gelir işlemlerinde etkin ve doğru süreçlerin geliştirilmesi neticesinde belediye gelirlerinde artış kaydedilmesinin yanı sıra, bu geliri elde etmek için katlanılan maliyetlerin düşürülmesi de söz konusu olmaktadır. 

Gelir Artırıcı Çalışmaların Aşamaları

  1. Mevcut Durumun Belirlenmesi

1.1. Organizasyon Şeması ve Görev Tanımlarının Çıkarılması

1.2. Gelir Süreçlerine İlişkin Süreç Haritalarının Çıkartılması

1.3. Merkezi Hükümetten Gelen Payların İncelenmesi

1.4. Gelir Tarifelerinin Analiz Edilmesi

1.5. Gelir ve Bütçe Gerçekleşmelerinin Analiz Edilmesi

1.6. Terkin ve Kayıttan Düşmelerin Analiz Edilmesi

1.7. Muhasebe ve Gelir Kaydı Uyumunun Kontrol Edilmesi

1.8. Tahakkuk Etmeyen Gelirlerin Tespit Edilmesi (örneklem modeliyle)

1.9. Alternatif Gelirlerin Tespit Edilmesi

1.10. Mali Kaynak Yönetiminde Mevcut Durumun Tespiti Raporu

  1. Gelir Ve Finansman Sisteminin İyileştirilmesi Eylem Planının Yapılması

2.1. Gelir ve Finansman Sisteminin İyileştirilmesi Eylem Planının Yapılması

2.2. Eğitim ve Bilgilendirme Desteği Sağlanması

3. Gelir ve Finansman Sisteminin İyileştirilmesi Eylem Planının Takibi ve İzleme Değerlendirilmesi

3.1. Analiz Edilmiş Süreçlerin, Organizasyonların ve Prosedürlerin İyileştirilmesi

3.2. Gelir Potansiyelinin Değerlendirilmesi ve Gelirlerin Artırılması

3.3. Alternatif Gelirlerin Tahsil Edilmesi


STRATEJİK YÖNETİME İLİŞKİN İŞLEMLERİN YÜRÜTÜLMESİ DANIŞMANLIĞI


Stratejik Plan

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, “kamu kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde elde edilmesini ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak” amacıyla kanunlaşmıştır. Kamu yönetimi literatürüne üst yönetici kavramını kazandıran kanun, kamu idarelerinin kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasından üst yöneticileri sorumlu tutmuştur. Üst yöneticiler bu sorumluluklarını hazırlayacakları stratejik planlarla yerine getireceklerdir.  5018 Sayılı Kanun 11 inci maddesinde düzenlendiği üzere belediyelerde üst yönetici Belediye Başkanı’dır. Aynı maddede Belediye Başkanı’nın kanunda belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinde Belediye Meclisi’ne karşı sorumlu olduğu belirtilmektedir. Bu çerçevede Belediye Başkanı belediyenin kaynaklarının etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasından Belediye Meclisi’ne karşı sorumlu tutulmaktadır. 5018 sayılı Kanunun Belediye Başkanı’na yüklediği bu sorumluluk 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda da teyit edilmiştir. 5393 sayılı kanunun 41 inci maddesi Belediye Başkanı’na bütçeye esas teşkil edecek bir stratejik plan ve performans programı hazırlama yükümlülüğü getirmektedir.

Tecrübeli ve yetkin kadromuzla, kamu hizmeti anlayışı ciddiyetiyle yürütülecek bir çalışma sonucu stratejik planların hazırlanması söz konusu olacaktır.

Performans Programı

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 9 uncu maddesi ile kamu idarelerine yürütecekleri faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı hazırlama yükümlülüğü getirilmiştir.

Kamu Mali Yönetiminde, son yıllarda kamu kaynaklarının etkili,ekonomik ve verimli kullanımının yanı sıra mali saydamlık ve hesap verilebilirlik ilkeleri ön plana çıkmıştır.

Bu ilkelerin uygulamaya konulmasını sağlamak üzere kamu mali yönetim sistemimize dahil edilen temel yöntem ve araçlardan biri performans esaslı bütçeleme sistemidir.

Performans esaslı bütçeleme sisteminin temel unsurlarını stratejik plan, performans programı ve faaliyet raporları oluşturmaktadır.

Stratejik plan ve performans programları vasıtasıyla kamu idarelerinin temel politika hedefleri ve bunların kaynak ihtiyaçları arasında bağlantı kurulmakta; söz konusu belgelerde öngörülen hedeflere ilişkin gerçekleşmeler ise faaliyet raporları aracılığıyla kamuoyuna açıklanmaktadır.

Performans hedeflerine ne derece ulaşıldığını ölçmek, izlemek ve değerlendirmek üzere oluşturulan performans göstergelerine de bu programlarda yer verilmektedir.

Performans programları, stratejik planlarla bütçeler arasında daha güçlü bir bağ kurulmasını sağlayan araçlardır.

Bu kapsamda, performans programlarında, stratejik planlarda yer alan orta ve uzun vadeli amaç ve hedeflere ilişkin yıllık hedefler, söz konusu hedefleri gerçekleştirmek üzere belirlenen faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacı yer almaktadır.

Bu iş kaleminde, mevzuatın öngördüğü sisteme uygun olarak performans programı hazırlanacaktır.

İç Kontrol Eylem Planı

10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunuyla kamu malî yönetim sistemimiz uluslararası standartlar ve Avrupa Birliği uygulamalarına uygun bir şekilde yeniden düzenlenmiş ve bu kapsamda etkin bir iç kontrol sisteminin oluşturulması amaçlanmıştır.

5018 sayılı Kanunun 55 inci maddesinin ikinci fıkrasında, Maliye Bakanlığı tarafından malî yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemlerin belirleneceği, geliştirileceği ve uyumlaştırılacağı ayrıca, sistemlerin koordinasyonunun sağlanacağı ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verileceği hüküm altına alınmıştır.

Öte yandan, 31/12/2005 tarihli ve 26040 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazetede yayımlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 5 inci maddesinde, iç kontrol standartlarının, merkezi uyumlaştırma görevi çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafından belirlenip yayımlanacağı, kamu idarelerinin, malî ve malî olmayan tüm işlemlerinde bu standartlara uymakla ve gereğini yerine getirmekle yükümlü bulunduğu, ayrıca Kanuna ve iç kontrol standartlarına aykırı olmamak koşuluyla, idarelerce görev alanları çerçevesinde her türlü yöntem, süreç ve özellikli işlemlere ilişkin standartlar belirlenebileceği belirtilmiştir.

Bu iş kaleminde, belediyelerin, iç kontrol sistemlerini 5018 sayılı Kanun hükümleri ile İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslara ve Kamu İç Kontrol Standartları Tebliğine uyumlu bir şekilde oluşturma, uygulama, izleme ve geliştirme çalışmalarını yürütülecektir.

Faaliyet Raporları

Belediyelerin faaliyet raporu hazırlamalarının amacı mali saydamlık, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında hesap verme sorumluluğunda denetimin sağlanmasıdır.

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 41 inci maddesinde “Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkililerince, hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlanır. Üst yönetici, harcama yetkilileri tarafından hazırlanan birim faaliyet raporlarını esas alarak, idaresinin faaliyet sonuçlarını gösteren idare faaliyet raporunu düzenleyerek kamuoyuna açıklar. Mahallî idarelerce hazırlanan idare faaliyet raporlarının birer örneği Sayıştay ve İçişleri Bakanlığına gönderilir. İçişleri Bakanlığı, bu raporları esas alarak kendi değerlendirmelerini de içeren mahallî idareler genel faaliyet raporunu hazırlar ve kamuoyuna açıklar. Raporun birer örneği Sayıştay’a ve Maliye Bakanlığına gönderilir.” hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, Faaliyet raporları,5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 56 ncı maddesinde “Belediye başkanı, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 41 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen biçimde; stratejik plân ve performans programına göre yürütülen faaliyetleri, belirlenmiş performans ölçütlerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile meydana gelen sapmaların nedenlerini ve belediye borçlarının durumunu açıklayan faaliyet raporunu hazırlar. Faaliyet raporunda, bağlı kuruluş ve işletmeler ile belediye ortaklıklarına ilişkin söz konusu bilgi ve değerlendirmelere de yer verilir. Faaliyet raporu Nisan ayı toplantısında belediye başkanı tarafından meclise sunulur.” ifadesi yer almaktadır.

Belediye başkanı o yılın faaliyet raporunu meclise sunmakla yükümlüdür.

Faaliyet raporu mecliste onaydan geçtikten sonra mevzuatta yer alan ilgili kurumlara gönderilir.

Belediyelerin bir yıl içerisinde gerçekleştirdiği faaliyetlerin aynası ve bir nevi kamu oyna takdimi olan faaliyet raporlarının düzgün ve titiz bir şekilde hazırlanması önem arz etmektedir.

GÖSTER